پرسش :

ویژگی ها، اهداف و محتوای سوره معارج چیست؟


پاسخ :
نام ها: نام های این سوره عبارتند از: «مَعارج»، «سأَلَ سائِل» و «واقِع».

نام «معارج» به معنای نردبان ها و رتبه های بالا برنده است که از آیه سوم این سوره گرفته شده است. و نام های دیگر آن از آیه اول سوره الهام گرفته شده است.
شمارگان: دارای 44 آیه و 216 کلمه و 1061 حرف است.

نزول: سوره معارج در مکه بعد از سوره حاقّه و قبل از سوره نبأ بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده است. و هفتاد و هشتمین سوره ای است که فرود آمده و در چینش کنونی قرآن هفتادمین سوره بشمار می آید.

فضایل: از پیامبر صلی الله علیه و آله حکایت شده که: «هر کس سوره فوق را بخواند خدا ثواب کسانی را به او می دهد که امانات و عهد خود را حفظ می کنند و نیز کسانی که مواظب نمازهای خویش هستند.»(1)

البته روشن است که این ثواب ها برای کسانی است که به محتوای سوره عمل کنند.

هدف: مهمترین هدف این سوره یادآوری قیامت و عذاب الهی و هشدار به کافران است.

مطالب: مهمترین مطالبی که در این سوره به چشم می خورد عبارتند از:
الف) عقاید:
1. بیان ویژگی های قیامت و مقدمات آن. (آیات 6-15)
2. بیان حالات کفّار در قیامت. (آیات 42-43)
3. بیان صفات خوب و بد انسان ها که سبب بهشتی و جهنّمی شدن آنها می شود. (آیات 17-35)
4. تهدید منکران و مشرکان. (آیات 36-44)
5. سخن از عروج ملائکه در روزهایی که هر کدام معادل پنجاه هزار سال است. (آیه 4)
 
ب) اخلاق:
1. دعوت به صبر و پایداری. (آیه 5)
2. دعوت به رعایت امانت و عهد، حفظ عفت و پاکدامنی، محافظت بر نماز. (آیات 22-33)
3. تشویق به پرداخت حقوق مالی محرومان در اموال. (آیات 24-25)
 
ج) احکام:
بحثی پیرامون نمازهای دائمی. (آیه 23)
 
د) داستان:
گزارشی از مجازات کسی که تقاضای عذاب داشت و واقع شد. (آیات 1-2)

پی‌نوشت‌:
(1) مجمع البیان، ذیل آغاز سوره معارج.

منبع: سیمای سوره های قرآن (برگرفته از تفسیر قرآن مهر)، محمدعلی رضایی اصفهانی، انتشارات پژوهش های تفسیر و علوم قرآن، قم، 1389 ش.